Tự kỷ luật là một kỹ năng thấy và quản lý, điều khiển những ý nghĩ , lời nói và hành động mang tính bản năng và là nghệ thuật nhận định sâu sắc những gì bí ẩn nằm sâu trong tâm thức của mình. Mặc dù bản năng mạnh mẽ và những việc làm theo quán tính có thể bền vững như người ta vẫn thường biện hộ “non sông dễ đổi, bản tính khó dời,” nhưng người có tính tự kỷ luật cao không dễ dàng chấp nhận có một sức mạnh nào lớn hơn ý chí và nghị lực của chính mình.
Những suy nghĩ, lời nói và hành động có tính bản năng thật ghê sợ, chúng có thể tạo cho mình một ảo giác để dễ dàng uy hiếp. Bản năng thúc giục, phỉnh phờ, đe dọa, dụ khị và gào thét như thể lăm lăm trong tay nó là cây gậy đầy sức mạnh và uy quyền. Thế nhưng, nhìn cho kỹ, xét cho sâu, không có cây gậy nào trong tay của bản năng cả. Chúng ta không nên có ảo tưởng và bị uy hiếp trước sức mạnh của bản năng. Bản năng có sức mạnh thật, nhưng do chính mình dung dưỡng và hèn nhát, nên nó mới dám lấn lướt đó thôi. Tất cả cũng chỉ do thói quen mà ra. Lâu nay, ta quen đầu hàng bản năng vì chưa một lần mình dám vượt lên trên sự sợ hãi và yếu đuối, hoặc nếu có, cũng chưa nỗ lực đúng mức hoặc đúng cách. Thử ‘phản công’ một lần xem sao, thử phát hiện ra những gì đằng sau cái gọi là bản năng tưởng chừng như không gì lay chuyển được ấy! Hãy dám một lần can đảm đừng chìu chuộng bản năng, hãy quan sát bên trong mình, điều gì đang xảy ra với các cảm thọ.
Theo gương các bậc đi trước nhiều kinh nghiệm, tôi đã thử áp dụng và có khi thất bại, có lúc thành công. Tôi học được một bài học từ kinh nghiệm của mình: hãy kiên quyết và phải trang bị cho mình tính tự kỷ luật. Cho dù bảy lần liên tiếp thất bại, đừng nản lòng với lần thứ tám! Việc cần làm là chúng ta đừng can thiệp vào các hành động bản năng và các cảm thọ cơ thể. Không cần đem bất cứ một loại thức ăn nào như chìu chuộng, biện hộ hay trá hình để nuôi chúng đâu. Chỉ quan sát coi chúng tung hoành ra làm sao và gắng đọc những thông tin chúng gởi qua phản ứng cơ thể và những tín hiệu qua các cảm thọ. Hãy coi chúng sẽ thế nào nếu không theo lề thói xưa nay mà chìu chuộng chúng. Chúng cần phải được đánh động để hiểu rằng con-người cần phải khác với không-phải-con-người.
Anh em con nhà bản năng cũng khá đông, nào là bất an, lo lắng, thiếu kiên nhẫn, vô tổ chức, tùy tiện, đớn đâu, bực bội… Hãy quan sát hành vi và phản ứng của mối đứa, mình sẽ hiểu ra cần phải làm gì với ‘đám giặc’ này. Coi vậy chứ nếu biết cách, điều phục chúng tuy có khó khăn, nhưng không quá sức như mình tưởng lâu nay đâu. Tuy mình chưa đủ sức để thuần hóa chúng hoàn toàn, nhưng dụng công đúng mức và có phương pháp, chúng cũng bớt hung hãn, ngông nghênh và phần 'con' sẽ giảm đi cho phần 'người' hiển lộ.
Có thể chiến thắng bản năng với điều kiện, nhớ đem theo ngọn đèn trí và quan trọng là đừng quên mặc áo giáp của tự ý thức kỷ luật, vì các hành động bản năng ẩn nấp rất khéo léo và khôn ngoan trong những ngõ ngách tối tăm. Cần đôi giày kiên nhẫn nữa, thì không có gì đáng sợ cả. Một điều thú vị là bản năng sợ giáp tự kỷ luật vô cùng. Nếu mặc áo này mà xung trận thì chúng không còn đường sống nữa. Các hành động bản năng chỉ có thể sống trong môi trường yếm khí và khi ngôi nhà không còn chìm trong bóng tối, chúng tự động ra đi, nhường chỗ lại cho những hành động có ý thức và đầy trách nhiệm.
