Bỗng
nhiên hôm nay, tôi chợt nhớ lại một câu trích của Reinhold Niebuhr rằng
“God, grant me the serenity to accept the things I cannot change, the courage
to change the things I can, and the wisdom to know the difference.” (Lạy chúa,
xin cho con đủ trầm tĩnh để chấp nhận những điều không thể thay đổi, đủ dũng
khí để thay đổi những điều có thể thay đổi và có đủ trí tuệ để biết được sự
khác biệt giữa hai điều này). Tôi rất tâm đắc với câu này và luôn nhắc mình để
có quyết định dứt khoát trong những tình huống cần thiết. Một điều quan trọng
không kém với tính dứt khoát là sau khi đã dứt khoát quyết định thì hậu quả thế
nào, cũng can đảm chấp nhận, không biện hộ, không quy kết trách nhiệm cho ai,
không chạy trốn thực tế.
Con
người sống và hành xử dưới sự chi phối và điều tiết của tình cảm và lý trí.
Tình cảm là nguồn năng lượng thúc đẩy con người hành động, trong khi đó, lý trí
định hướng, điều chỉnh cho nguồn năng lượng này hướng về mục đích và hoàn thành
mục tiêu của mình. Tùy vào “tỷ lệ” lý trí và tình cảm mà chúng ta đặt vào trong
mỗi suy nghĩ, lời nói và hành động sẽ quyết định hiệu quả, hậu quả của quá
trình tác ý ấy. Chính vì vậy, kết quả ấy cũng rất đa dạng phong phú. Ví như từ
một số màu cơ bản nhất định, người ta phối thành rất nhiều màu khác nhau. Tuy
nhiều là vậy, nhưng nguyên tắc cơ bản chung nhất là tình cảm có sức mạnh vươn
lên, còn lý trí có công năng dẫn đường. Người nào sống thiên về tình cảm sẽ có
sức mạnh làm được nhiều thứ tưởng chừng không thể, và họ sẵn sàng hy sinh cho
người mình thương mình yêu. Tuy nhiên, nếu không có lý trí dẫn đường, sức mạnh
của tình cảm cuối cùng cũng đưa chính chủ nhân nó đến nơi nguy hiểm. Chính vì
vậy, câu trích trên có vai trò quan trọng trong việc dùng lý trí can thiệp và định
hướng cho con đường đi của tình cảm.
Đủ
trầm tĩnh để chấp nhận những gì có thể có nghĩa là nhường cho tình cảm một vị
thế nhất định trong tinh thần hài hòa, bao dung. Thế nhưng, đừng để tình cảm
bản năng “thừa thắng xông lên” mà rơi vào “vùng mù” để rồi sống và hành xử chỉ
nhằm thỏa mãn cảm xúc giác quan mà không còn nghĩ đến giá trị, nhân cách, sỉ
diện, danh dự của bản thân. Đến lúc năng lượng của tình cảm cứ xông xáo thì lý
trí cần phải phát huy chức năng định hướng của nó. Đủ dũng khí để thay đổi những
gì có thể là cách để kịp thời điều chỉnh, định hướng lối đi của mình sao cho
hợp tình, hợp lý. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là có mong sao ta có đủ trí
tuệ để hiểu rõ điều gì mình có thể chấp nhận được với sự kham nhẫn trong trầm
tĩnh và điều gì mình cần và có thể thay đổi với dũng khí, can đảm của lý trí.
Hãy
để lý trí dẫn đường cho con tim vốn có sức mạnh mà mù lòa!
