TIN CHÍNH MÌNH

Chúng ta thỉnh thoảng nghe vài người nói, “mất niềm tin vào con người, mất niềm tin vào cuộc sống” khi họ rơi vào tâm trạng hoang mang, mất phương hướng. Điều này mới nghe qua, tưởng chừng có lý, nhưng xét cho cùng, tại sao ta lại phải mất niềm tin vào các yếu tố bên ngoài để rồi giao nộp cảm xúc, tâm trạng và có khi cả cuộc sống mình cho các yếu tố này chi phối và định đoạt? Còn một nguồn có thể cho ta niềm tin không bao giờ cạn, đó là bản thân mình, tại sao ta lại lãng quên điều này để rồi phải chệch choạng khi điểm tựa bên ngoài lung lay, bật gốc?

Trở lại với lời dạy đức Phật được ghi lại trong kinh điển, ta thử xem Ngài dạy ta tin gì, tin như thế nào để tinh thần và tâm linh ta luôn được nâng đỡ, luôn có điểm “tựa” để đưa cỗ xe thân-tâm vận hành tốt trên lộ trình giao thông cuộc đời.

 Tâm ta nghĩ thế nào, ta theo định hướng đó mà sống...

Niềm tin vào tự thân có một vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống chúng ta. Trong Tương ưng bộ kinh (Tập I, chương VII, phẩm II, kinh Cày ruộng), niềm tin được ví như hạt giống, mang theo tiềm năng, tiềm lực, hy vọng và niềm hăng say, là động lực hành động cho mỗi cá nhân. Niềm tin là tài sản tối thượng của mỗi người (Tương ưng bộ kinh, Tập I, chương X, phẩm XII). Đây là một trong 5 nền tảng tâm linh, là một thuộc tính tâm lý tích cực, trong sáng để nuôi dưỡng ý chí, thiện chí, nghị lực và quyết tâm của con người. Khi niềm tin là chất liệu tan chảy, hòa quyện trong con người, thấm vào máu vào xương ta thì khi ấy, niềm tin có sức mạnh vô cùng. Nó đẩy chúng ta đi tới, hiện thực hóa những ý tưởng của mình.

Niềm tin là yếu tố đầu tiên cần thiết cho mọi cuộc hành trình, đời cũng như đạo. Từ khi ta có ý thức và bắt đầu học hỏi nhiều điều từ cuộc sống, ta tiếp cận hầu hết các vấn đề trên cơ sở niềm tin trước, vì trong hiện tại, bản thân mình không đủ khả năng hoặc không đủ cơ sở để chứng minh được sự thành công khi nó chưa đến. Trên con đường tu tập cũng tương tự như vậy. Niềm tin được đặt vào đầu chặng đường tu tập như là điều kiện tiên quyết cho những giai đoạn sau này. Niềm tin là điểm khởi đầu, vì những ý tưởng trong hiện tại vẫn còn ở dạng tiềm năng, quá trình biến nó thành hiện thực là một chặng đường và niềm tin là chất định hướng ban đầu và chất xúc tác cho suốt quá trình thực hiện này. Ví dụ một người có năng lực kinh doanh lên kế hoạch đầu tư vào một ngành nghề nào đó. Bước đầu tiên của quy trình này là anh phải có niềm tin rằng, với năng lực của mình, anh ta sẽ thành công. Khi mới tiếp cận giáo lý đạo Phật, ta tin rằng đây là những hướng dẫn phù hợp để ta vận dụng trong đời sống nên mới dốc tâm thực hành theo.

 Niềm tin thể hiện điều chúng ta tâm niệm, định hướng và nó được tự kỷ ám thị liên tục, có tác dụng thúc đẩy chúng ta đi theo một hướng nhất định với niềm đam mê và quyết tâm cao. Vì thế mà nó có năng lực mãnh liệt. Nếu chưa đi thi mà nghĩ mình rớt, tốt nhất không nên đi thi. Nhiều người không tin điều này cho đến khi tự thân họ có trải nghiệm thực tế. Trên phương diện lý thuyết, ta thấy khó tin được, hễ ta nghĩ, ta tin điều gì thì nó thành tựu, không tin thì không thành tựu sao? Tu học Phật mà sao nói giống… ngoại đạo quá vậy? Thật ra, không đơn giản như vậy, mà ở đây, tin là một trong những diễn biến tâm lý trong một chuỗi các phản ứng tâm lý phức hợp diễn ra trong ta. Niềm tin sẽ không tồn tại riêng lẻ, nên khi tin vào chính mình, sẽ không thể có tin suông. Niềm tin sẽ gắn kết với những suy nghĩ, định hướng, ý chí, nghị lực để thực hiện điều ấy. Niềm tin là viên gạch đầu tiên để xây dựng mọi tòa nhà thành công lớn nhỏ. 

Nói đến đây, tôi nhớ đến bài thơ “Người tin mình có thể” rất nổi tiếng của nhà thơ Walter D. Wintle sống vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Khi mới sang Ấn Độ học, lần mua sắm đầu tiên, tôi vào hiệu sách chọn ngay bức tranh có bài thơ này (hình dưới) về treo ở vị trí dễ thấy nhất trong phòng. Mỗi ngày, tôi đi vào, đi ra đều thấy. Cụm từ “who think he can” cứ đập vào mắt và tôi tin tôi sẽ làm được điều tôi dự định, và đúng vậy, tôi đã làm được điều tôi tin.

Tôi đã treo nó ở vị trí dễ thấy nhất trong phòng...

Nếu bạc nhược bạn nghĩ mình bị đánh,

Bạn đã thua khi chưa ai đánh mình.
Nếu nghĩ rằng mình thiếu đi can đảm,
Thì làm gì có can đảm bạn ơi!

Mong chiến thắng mà nghĩ mình không thể,
Thì phần thua chắc chắn sẽ về ta.
Nghĩ thất bại, sớm muộn gì cũng bại,
Bởi thành công từ ý chí con người.

Thành-bại, thắng-thua, được-mất cuộc đời,
Tất cả đều nằm trong suy nghĩ mà thôi.

Nếu bạn nghĩ mình là vượt trội,

Bạn sẽ biết cách trở thành người như thế.
Nếu bạn luôn vươn tới tầm cao,
Điều trước tiên, cần nhìn lại bản thân,

Và tin tưởng vào những gì ta có,

Rồi vững vàng tay với đến thành công.

Trận chiến cuộc đời nhiều thử thách cam go,

Không phải thắng luôn thuộc về kẻ mạnh,

Kẻ nhanh hơn cũng chưa chắc có phần,

Nhưng sớm muộn gì phần thắng cũng sẽ về,

Với người có niềm tin, rằng “TÔI CÓ THỂ”!

                                                                               (Hằng Như dịch)

Nguyên tác:

If you think you are beaten, you are
If you think you dare not, you don't,
If you like to win, but you think you can't
It is almost certain you won't.

If you think you'll lose, you've lost
For out of the world we find,
Success begins with a fellow's will
It's all in the state of mind.

If you think you are outclassed, you are
You've got to think high to rise,
You've got to be sure of yourself before
You can ever win a prize.

Life's battles don't always go
To the stronger or faster man,
But soon or late the man who wins
Is the man WHO THINKS HE CAN!