Ngày thứ hai
Hôm nay có sự thay
đổi. Chúng tôi thức dậy lúc 5.15 mỗi ngày và 5.45 bắt đầu ngồi thiền. Cuối lần
ngồi 45 phút đầu tiên, tôi có cảm giác sửng sốt rằng dường như thời gian ngừng
trôi. Tôi ngồi xuống, bắt đầu quan sát nửa hơi thở, đến khi chuông reo báo hiệu
đã đến giờ điểm tâm 6.30, tôi mới nhận ra điều đó. Tôi không hề buồn ngủ, tôi vẫn
đang ngồi thẳng lưng, đầu thẳng và chân bắt tréo. Rồi tôi đi dạo với từng bước
chân tỉnh thức giữa trời tuyết trong khu rừng bên ngoài sảnh đường chính. Bỗng
nhiên, tôi thấy ánh sáng bừng lên từ một thung lũng nhấp nhô những hàng thông
phủ đầy tuyết trắng, tuyết trĩu trên cành một cây thông cao, các trụ băng từ một
tảng đá mòn bên cạnh đong đưa hạ thấp dần xuống. Tôi vô cùng ngạc nhiên, tôi òa
khóc trước khung cảnh sống động, rồi ngửi và cảm nhận làn không khí lạnh phớt
chạm vào mặt tôi, gió rì rào trên cây và tiếng sột soạt của bước chân tôi giẫm
trên tuyết. Và rồi, nhanh như cắt, tôi nghe một ý tưởng khởi lên trong đầu rằng
“Một ngày nào đó, bạn sẽ chết đi và bạn sẽ không còn có những thứ này nữa.” Sự
hân hoan trong tôi vụt tắt, tâm tôi chùng xuống. Tôi cảm thấy thất vọng và chán
chường. Nó giống như một cuộc chiến đang bùng nổ trong cái đầu đơn độc của
mình, một bên là ý tưởng và một bên là các cảm thọ.
Sau đó, trong một
thời trao đổi nhóm ngắn, tôi có mô tả cảm nhận của tôi với người hướng dẫn và
thắc mắc liệu những lời dạy về tỉnh thức của quý vị có ưu thế hơn, dường như
các cảm thọ vượt trội hơn so với ý tưởng hay bất cứ thứ gì khác mà chúng ta có
thể làm, thậm chí hơn cả việc nói chuyện với người khác. Tại sao các cảm thọ có
đặc quyền hơn ý tưởng chứ? Một vị thầy hướng dẫn nói rằng, chẳng bao lâu chúng
tôi sẽ học được, bất cứ điều gì khởi lên trong tâm, từ cảm thọ đến ý tưởng, đều
nên được chấp nhận mà không phán xét. Lời hướng dẫn của cô ấy giúp tôi rất nhiều,
tôi có cảm giác không còn có một cuộc chiến giữa cảm thọ trực tiếp và ý tưởng
khái niệm trong đầu tôi nữa. Dường như tôi có thể thỏa hiệp giữa hai bên. Tôi lấy
làm ngạc nhiên rằng một lời hướng dẫn đơn giản như thế lại có thể tạo nên sự
thay đổi đáng kể trong kinh nghiệm bản thân đến vậy.
Lưu tâm tới cách
nhìn mới này, đến bữa ăn tối, tôi có cảm nghiệm đặc biệt khi ăn một quả táo. Mỗi
khi ăn, thật ra trong mọi hoạt động, ngoài các thời khóa thực tập thiền trong
tư thế ngồi và đi, chúng tôi đều phải duy trì ‘tỉnh thức.’ Có nghĩa là chúng
tôi cần ý thức luôn luôn để nhận biết những gì đang xảy ra đúng như nó đang là.
Tôi quyết định ăn một trái táo tráng miệng. Cảm thấy tự do suy nghĩ cũng như cảm
nhận, tôi quyết định làm một thử nghiệm với tâm, quan sát kinh nghiệm của mình
trong việc ăn táo. Tôi cắt một miếng và nhìn kỹ vào các sớ thịt. Tôi cảm nhận
được phần da, phần cơm và ranh giới tiếp giáp giữa da và cơm. Tôi ngửi mùi
hương táo và nuốt vào người mùi hương thơm thoang thoảng ấy, làm cho mùi hương
lan tỏa hơn. Tôi còn đưa miếng táo đến gần lỗ tai để cảm nhận âm thanh của nó
ra sao nữa (đúng, tôi biết, buồn cười lắm, nhưng các phân tử đang chuyển động
và chính hiện tượng này tạo ra âm thanh, tại sao ta không thử chứ?). Những gì
tôi có thể nghe được là âm thanh của người có mặt trong phòng, chứ không phải
tiếng vo vo của các phân tử chuyển động đập vào màng nhĩ tôi. Khi tôi chậm rãi
đưa miếng táo vào miệng, tôi có thể nghe được tiếng lạo xạo, cảm nhận được vị
táo vỡ ra, cảm nhận được các mảnh táo chạm vào lưỡi và răng, và cảm nhận được vị
của táo thay đổi khi các miếng lớn đang bị nghiền thành những miếng nhỏ hơn rồi
trôi vào trong cổ họng, xuống thực quản rồi xuống dạ dày.
Cảm giác tự do bây
giờ cho phép các ý tưởng khái niệm đan thành bức tranh, tôi để tâm trải rộng và
chơi đùa với các hình ảnh và cảm thọ theo cách của táo khi nó đi vào hệ tiêu
hóa của tôi, chuyển hóa vào cơ thể và trở thành một phần bên trong con người của
tôi. Thế rồi tôi nghĩ quả táo do đâu mà có – những người nhà bếp rửa nó (hy vọng
vậy), ban tổ chức mua nó, người ta nhặt nó từ vườn, cây táo cho ra quả táo này,
hạt táo phát triển nên cây táo ấy. Với sự tự do tưởng tượng tùy thích với hình ảnh
này, tôi chợt cảm nhận được tính tổng thể và độc đáo của vạn vật: quả đất, dòng
người và cả thân thể tôi.
Tôi lướt nhẹ ra
ngoài phòng ăn, muốn nói chuyện với ai đó, nhưng rồi nhớ lại mình phải giữ yên
lặng. Có một người bạn lúc nãy ở trong phòng, nhưng chúng tôi không được nói
chuyện với nhau. Tôi bước ra ngoài và đưa mắt nhìn ánh trăng tròn với vài áng
mây mỏng trôi nhẹ trên nền trời đêm. Tôi cảm nhận có sự hiện diện của ai đó bên
cạnh. Thì ra bạn tôi cũng đã đi ra và trên đường đến khu vực nghỉ đêm, anh dừng
lại bên tôi một lát trong yên lặng dưới màn sao đêm. Trong cái yên lặng ấy, cả
ngàn lời nói cũng không thể nào chuyển tải được cảm giác chia sẻ trong cái cảm
nhận về ánh trăng như thế.
Ngày thứ ba
Hôm nay, tôi gặp một
vị thầy hướng dẫn khác trong một thời khóa, trong đó từng người một lên gặp thầy
hướng dẫn. Tôi cố gắng mô tả trải nghiệm ăn táo của mình. Tôi nói rằng tôi cảm
nhận như có một dòng sông tạo nên sự tỉnh thức trong tôi và sự thực tập thiền
này giúp cho tôi chạm đến thực tại để gặp những dòng chảy cá nhân – một dòng chảy
của cảm thọ, một dòng chảy khái niệm – cùng xuôi về một con sông lớn. Hình ảnh
này làm cho tôi cảm thấy an ổn hơn với bất cứ những gì khởi lên trong tâm. Thầy
hướng dẫn đáp lại bằng cách kể cho tôi nghe rằng, ông cũng thường xuyên cảm nhận:
“Cuối cùng rồi cũng nhận ra,” tức là chỉ để nhận ra rằng có một điều gì mới được
trải nghiệm trong sự tỉnh thức. Ông đề nghị tôi đừng nên cố ý nắm giữ một ý niệm
cố định nào về ‘sự hiện hữu của sự vật’ mà chỉ nhận ra những gì đang xảy ra.
Tôi cảm thấy thắc
mắc của mình bị từ chối và bực bội với cách ông trả lời. Sau thời gian 10 phút
dành để trao đổi với người hướng dẫn, đầu tôi đầy những ý tưởng bằng ngôn từ và
mấy thời thực tập tiếp theo tôi lại cảm thấy ‘khó khăn.’ Một thời thực tập khó
khăn là khi tôi cảm thấy như thể nó không đi đến đâu, như thể thay vì cảm nhận
được không gian tâm thức cho tâm tĩnh lặng và ổn định, tôi đơn giản chỉ thấy
tâm bị phân tán. Tâm bị phân tán chứ không tập trung. Tôi dễ dàng bị lạc giữa
các ý tưởng và có khi tôi không quay về với hơi thở được.
Thế nhưng cuối
cùng, ông thầy này đúng. Tôi có gặp một chút phức tạp hơn và thay đổi không ngừng.
Bất luận là những gì chúng ta từng trải nghiệm trở nên rõ ràng như thế nào,
chúng ta vẫn không thể nào lường được mình sẽ có cảm nhận ra sao trong thời
khóa thực tập tiếp theo. Tâm thức luôn luôn trôi như một dòng chảy, và không thể
nào đoán biết được chuyện gì sẽ xảy ra. Vấn đề là đừng có mong điều này điều
kia xảy ra mà hãy nhìn điều gì đang diễn ra và diễn ra như vậy mà thôi.
Trong những buổi
thực tập nhóm, chúng tôi bắt đầu được hướng dẫn là chỉ quán sát hơi thở rồi sau
đó, chú tâm đến âm thanh và cảm nhận thân thể. Hơi thở giống như điểm chính, là
nơi để bắt đầu, nhưng sự chú tâm vào âm thanh cho chúng ta cảm nhận rộng hơn.
Quét lướt qua thân – cảm nhận từng phần của thân, lần lượt từng phần một – có
thể cho ta mở rộng sự chú tâm đến các cảm thọ rõ rệt nhất trong thân. Chúng ta
đặt mình vào trong ý thức của thân hay các giác quan để ghi nhận những gì khởi
lên.
Ngày thứ tư
Chúng tôi bây giờ
mở rộng lãnh vực tỉnh thức khi chuyển từ việc tập trung vào hơi thở sang tỉnh
thức và nhận biết được tất cả những gì đang khởi lên, kể cả những trải nghiệm về
tỉnh thức. Không ngoại trừ điều gì cả. Thế nhưng tâm tiếp nhận không phải là
tâm thụ động. Ở đây có sự tham gia năng động, không chỉ với đối tượng chú tâm,
mà với chính sự tỉnh thức nữa. Sự năng động này không hề khiên cưỡng – nó có đặc
tính linh động, vững chắc và có chủ tâm.
Trong thời thực tập
thiền đi hôm nay, trí tuệ khởi lên trong tâm tỉnh thức của tôi mà không cần
ngôn ngữ. Trí tuệ này nằm sâu trong tỉnh thức, không thể nào nhàm chán được.
Ngôn từ dùng để mô tả một khái niệm hay một ý tưởng cũng có thể diễn tả được một
ý niệm phi ngôn ngữ. Thế nhưng, trí tuệ, như trong trường hợp này, không phải
là một ý niệm, mà giống như là một sự chuyển hóa bên trong.
Hôm nay có sự thay
đổi lạ lùng. Cảm giác về một phần nào đó trong tâm tôi chịu đựng đau đớn khi
không được giao tiếp với người khác, đã không còn nhắm đến họ nữa, mà nó quay
vào bên trong chính bản thân tôi. Tôi cảm nhận rằng có một loại liên kết với bản
thân tôi chưa từng xuất hiện trước đó bắt đầu khởi lên trong mỗi bước thực tập.
Không có thời điểm nào giống thời điểm nào cả, ngay cả cảm giác bước chân trước
không giống cảm giác của bước chân sau. Tôi cảm nhận trong mỗi bước chân, có một
lực đè lên xương bánh chè của chân rồi chuyển đến lòng bàn chân, rồi đến gót
chân. Và rồi trọng lượng ấy cứ thế chuyển vào hai chân khi bước chân tiếp theo
nhận lực tác động của cơ thể. Không bước chân nào giống bước chân nào. Không có
nơi nào khác, chỉ có ở ngay đây, không có thời điểm nào khác, chỉ có ngay bây
giờ. Tôi cảm thấy phấn khích vô cùng. Tôi cảm nhận dòng cảm thọ đang lướt trên
từng bước chân thiền, mỗi tích tắc căng đầy một chất trong suốt (ví như heli, một
chất khí không màu) trong tự tâm. Tôi muốn kể với một người nào đó, do đó, tôi
kể với chính mình.
(Còn nữa)
