Nguyên tác: Phang Cheng Kar
Liên Trí dịch
TAM BẢO – MÔ HÌNH Y KHOA
Tam bảo, ba ngôi quý báu được tôn kính nhất trong Phật
giáo, là khái niệm chỉ cho Đức Phật: bậc sáng lập ra Đạo Phật; Pháp: những lời
dạy của Đức Phật và Tăng: chúng đệ tử của Đức Phật, những người đã thấu hiểu và
đạt được lợi ích thiết thực từ những lời Đức Phật dạy.
Nhìn ở một khía cạnh khác, chúng ta có thể hiểu Đức Phật
là vị bác sĩ đại tài, chánh pháp là thuốc do Đức Phật kê toa và chư tăng là những
bệnh nhân đã thuyên giảm bệnh nhờ vào những vị thuốc mà Đức Phật đã đưa ra.
Còn chúng ta thì sao? Chúng ta là những bệnh nhân chưa
hề thuyên giảm căn bệnh thông thường và phổ biến nhất, đó là bệnh thiếu hạnh
phúc hay là không toại nguyện trong cuộc sống. Đức Phật, được mô tả trong kinh
là một vị lương y và là nhà phẩu thuật đại tài (anuttaro bhisakko sallakatto),
là một chuyên gia siêu việt có khả năng chữa lành căn bệnh mất hạnh phúc này.
Ngài là vị bác sĩ giỏi nhất có thể chẩn đoán đúng bệnh và có cách điều trị hay
nhất, chúng ta có thể hoàn toàn tin tưởng vào Ngài, uống những loại thuốc Ngài
đưa ra để được hết bệnh và thành người khỏe mạnh.
Sức khỏe là tài sản quý
giá nhất
Chính Đức Phật đã nói như vậy và ngày nay, chúng ta có
thể tìm thấy lời phát biểu trên trong kinh Pháp cú, kệ số 204 rằng “không bệnh lợi tối thượng”. Đơn giản là
không ai để tâm đến lời khuyên này. Lời khuyên này, căn bản nghĩa là sức khỏe
là một cái gì đó rất quý giá, tương tự như câu thành ngữ tiếng Anh “Health is the greatest wealth” (sức khỏe
là của cải lớn nhất). Một điều đáng tiếc là chúng ta chỉ ý thức được điều này
khi mình bị bệnh. Một cách tốt nhất để chúng ta luôn ghi nhớ thông điệp quan trọng
này là nên thường xuyên thăm viếng các bệnh nhân ở bệnh viện. Điều này rõ ràng
có tác dụng đánh thức chúng ta ý thức về sức khỏe và nhờ đó biết bảo trọng sức
khỏe của mình hơn. Mặt khác, khi chúng ta bệnh, chúng ta cũng nên ghi nhận một
cách có ý thức về sự đau nhức và khó chịu của cơ thể. Điều này cũng giúp mình
biết quý trọng sức khỏe hơn sau khi lành bệnh. Nó có ý nghĩa tương tự với câu
nói, sức khỏe là cái chúng ta đạt được, giành được. Sức khỏe không phải là quà
tặng. Sức khỏe không phải ở đâu bỗng nhiên rơi xuống đặc biệt dành riêng cho mình
khi trở về già. Chúng ta không thể có được sức khỏe chỉ vì ngồi đó cầu nguyện Đức
Phật rằng “xin cho con mạnh! Xin cho con khỏe”. Chúng ta phải làm việc nghiêm
túc và đúng mức theo những bước hợp lý như tập thể dục, có chế độ ăn uống cân bằng,
ngủ đủ, bỏ hút thuốc, ngồi thiền thường xuyên, làm các việc công ích, v.v… thì mới
có được sức khỏe. Phải đảm bảo theo cách như vậy và thực hiện nghiêm túc mới được.
Chính vì vậy, có sức khỏe tốt là có một tài sản quý báu.
“Bệnh tật là nỗi khổ đau lớn nhất ở đời. Và nó cũng
đem đến nỗi tuyệt vọng nhiều nhất mà ta từng gánh chịu. Có một câu danh ngôn rằng,
ngay cả người lực sĩ, anh hùng cũng không thể nào tránh khỏi bệnh tật.” “Thật vô
nghĩa khi sống trên giàu sang danh vọng thừa mứa mà không có sức khỏe tốt. Rõ
ràng mạnh khỏe là một điều tối thượng” (Đạo sư Shi Zheng Yan).
Khi thân thể
ta khỏe mạnh,
Thế giới bên
ngoài rong chơi.
Khi tâm bình
an, mạnh mẽ,
Thế giới quay
về hôn chân.
Đời tươi
cho hồng đôi má,
Lòng rộn
ràng trong nắng mai.
Tích tắc thế
gian bừng sáng,
Mấy gã đàn
ông lướt qua,
Lực lưỡng
nhưng hãy canh chừng.
Sức khỏe mảnh
như pha lê,
Thế gian
đang vui vỡ vụn.
Nhiều anh bốn
mươi đã bệnh,
Lắm cô tiều
tụy ốm đau.
Phải chăng
mùa xuân ngắn ngủi,
Hay đông lại
trở nên dài.
Tất cả do
mình mà ra.
(Trưởng lão Sujiva)
Bệnh là chuyện bình thường
Đừng tránh né bệnh tật
Đó chẳng phải là điều gì tồi tệ lắm đâu
Bình thường thôi, đơn giản là ‘bệnh’
Thường thì chúng ta rất buồn khi bị bệnh. Càng buồn
hơn nếu bệnh chúng ta bình phục chậm hơn mình mong muốn. Theo cách này, chúng
ta đã coi bệnh tật là điều bất thường gây nên phiền toái ở đời. Thế nhưng, thử
xem, ai mà không bệnh chứ? Không ai cả! Già, bệnh và chết là một phần của cuộc
sống. Không ai có thể chạy trốn khỏi chúng. Khi chúng ta chưa sẵn sàng tâm thế
để đón nhận những điều này, chúng lại đến. Càng tìm cách chạy trốn, chúng ta đau
khổ càng nhiều hơn. Thay vì chạy trốn, chúng ta nên đón nhận chúng và sống với
chúng. Làm như thế, các hiện tượng này trở thành bình thường và tự nhiên.
Câu chuyện sau đây của nhà sư Ajahn Brahmavamso
minh họa rõ hơn về điểm này:
Trong các cuộc nói chuyện với cộng đồng, tôi thường
yêu cầu thính giả, người nào đã từng bị bệnh thì đưa tay lên. Hầu như tất cả đều
đưa tay lên. (tất nhiên là không kể những người đang ngủ gục hay mất khả năng tưởng
tượng sinh lý). Tôi nói ra điều này để thấy rằng bệnh là một việc hết sức bình
thường. Thật ra, không bệnh mới là không bình thường. Thế thì tại sao khi đến
bác sĩ, bạn lại nói “nhờ bác sĩ xem giùm,
có điều gì không ổn với tôi?” Bạn không bệnh lúc này hay lúc khác mới là điều
không ổn. Như vậy, một người sống lý trí sẽ đến nói với bác sĩ rằng “thưa bác sĩ, có điều hợp lý đến với tôi. Tôi
lại bệnh nữa rồi.”
Bất cứ khi nào bạn coi bệnh tật là một điều không hợp
lý, bạn càng thêm căng thẳng lo lắng, thậm chí cảm thấy tội lỗi và vô cùng bất
an. Trong cuốn tiểu thuyết Erehwon vào thế kỷ 19, Samuel Butler đã vạch trần một
xã hội coi bệnh tật mà một tội lỗi và người bệnh bị nhốt tù trong một thời
gian. Có một đoạn đáng ghi nhớ là có một người bệnh và bị đem đến quan tòa xử tội.
Khi đang ngồi ở hàng ghế dành cho bị cáo, anh ta sổ mũi và hắc xì. Thế là quan
tòa kết án anh ta phạm nhiều tội cùng một lúc. Đó không phải là lần đầu tiên
anh ta đến hầu tòa trong tình trạng đang bị cảm. Thêm vào đó, anh ta còn bị kết
tội là ăn thức ăn bán dạo vỉa hè và lười tập thể dục, lại có cuộc sống căng thẳng.
Thế là anh ta bị kết án nhiều năm tù.
Bao nhiêu người trong chúng ta cảm thấy có tội khi bị
bệnh? Một vị tăng nọ bị bệnh nhiều năm mà không tìm ra bệnh. Thế là vị sư ấy nằm
suốt trên giường, ngày này qua ngày khác, tuần này qua tuần nọ, thân thể gầy
còm ốm yếu, đi không nổi ra khỏi căn phòng của mình. Tu viện cũng không tính
toán chi phí chữa trị, chữa cách này không khỏi thì cố gắng tìm một phương thức
trị liệu khác cho sư. Thế nhưng, vẫn không có hiệu quả mấy. Có khi sư có cảm
giác mình đã khá hơn một chút, gượng dậy đi ra ngoài một tí. Bước chệch choạng
được vài bước, bệnh tái phát và phải lại nằm liệt giường mấy tuần. Nhiều lần,
tăng chúng nghĩ vị sư này chắc không sống nổi. Một hôm, vị sư trụ trì thông
thái của tu viện, với tuệ quán sắc bén, thấy được vấn đề. Sư trụ trì đến tận phòng
thăm vị sư đang bệnh. Vị sư đang nằm liệt giường đưa cặp mắt vô vọng nhìn sư trụ
trì. Vị sư trụ trì nói “hôm nay, tôi đến
đây. Thay mặt chư tăng ni của tu viện, tôi cũng thay mặt luôn cho chư Phật tử hộ
đạo hỗ trợ cho chúng ta. Tôi thay mặt cho cả những người yêu thương và chăm sóc
ông, tôi đến đây để cho phép ông được chết. Ông có thể chết. Đừng gắng để bình
phục nữa.”
Khi nghe mấy lời
này, vị sư bật khóc. Thì ra trong thời gian qua, sư đã cố gắng nhiều để có thể
khá hơn. Các vị sư đồng tu lần lượt đi hết, sau khi họ cảm thấy phiền khi cố gắng
giúp thân thể bệnh hoạn của sư, nhưng rồi không thể chịu đựng nổi. Sư cảm nhận
đây là một sự thất bại, một tội lỗi nếu không thể bình phục. Khi nghe những lời
của vị sư trụ trì, bây giờ, vị sư ấy cảm thấy thoải mái, tự do bệnh, thậm chí tự
do chết. Sư không cần phải cố sức, ráng sức vật lộn với cơn bệnh để làm vừa
lòng bạn đồng tu nữa, cảm giác nhẹ nhàng khiến sư cảm động không cầm được nước
mắt. Bạn biết điều gì xảy ra sau đó không? Từ ngày hôm sau, sư bắt đầu bình phục (còn nữa).
